“đấu tố” dịch sao?

Bữa nay nghe xôn xao một MC nọ bị đấu tố trên một chương trình TV. Từ đấu tố này có lẽ xuất phát từ kinh nghiệm đau thương từ thời cải cách ruộng đất (CCRĐ) ở Việt Nam, và Cách mạng Văn hóa (CMVH) ở Trung Quốc (gọi là phê đấu).

Theo nhà văn Lâm Ngữ Đường (Lin Yu-tang),  phê đấu (批鬥) là cách nói rút gọn của hai từ phê phán (批判) và đấu tranh (鬥爭). Trong tiếng Anh, đấu tố được dịch thành struggle, và buổi đấu tố (phê đấu hội) thành struggle session.

Dù có liên hệ tới class struggle (đấu tranh giai cấp), struggle chỉ lột tả phần nào ý nghĩa của trò đê tiện nhân danh phê và tự phê của đảng cộng sản nhằm thanh trừng và loại trừ các “phần tử (bị chụp mũ là) phản động”. Bởi vậy, các bài viết tiếng Anh thường giải thích thêm rằng struggle session là a form of public humiliation and torture.

Hồng Vệ Binh hò hét trong lúc Nhâm Trọng Di, bí thư tỉnh ủy Hắc Long Giang, bị đấu tố. Ông Nhâm trở thành bí thư Quảng Đông vào cuối thập niên 1970 và được xem là một nhân vật chủ chốt trong việc khởi xướng cải cách thị trường ở tỉnh này. (Ảnh: Li Zhensheng/ChinaFotoPress)