Từ “bầu” trong “bầu Kiên” dịch sao?

Dịch là phản dịch

Phạm Vũ Lửa Hạ

Báo chí tiếng Anh viết về ông Nguyền Đức Kiên thường gọi ông là (bankingtycoon / magnate mogul theo nghĩa a businessperson of great wealth and power. Bài nào kỹ thì nhắc thêm chuyện ông làm bóng đá; không thấy từ nào cụ thể để dịch từ bầu. Chỉ thấy vài tờ báo tiếng Anh của Việt Nam dịch là football / soccer boss, và trong bài có dùng danh xưng “boss Kiên“.

Từ bầu này có hàm ý sâu xa và thuộc loại bất khả dịch. Không phải mọi tycoon hay banker / financier của Việt Nam đều được gọi là bầu. Chỉ những ai sở hữu đội bóng mới được dân gian / báo chí gắn thêm từ này trước tên. Ta thấy có bầu Kiên, bầu Thắng, bầu Hiển … chứ chưa bao giờ nghe bầu Hùng (ông Trần Mộng Hùng, cũng là nhà sáng lập ACB như ông Kiên, và cựu chủ tịch HĐQT). Do dân ta mê bóng đá quá xá, và chuyện kinh doanh thể thao ở ta cứ như ma ma phật phật, nên từ bầu có phần thể hiện cảm giác vừa nể vừa sợ (hoặc vừa ghét vừa sợ; take your pick). Mấy từ tiếng Anh nêu trên không có hàm ý kinh doanh thể thao, mà cũng không gợi cảm giác đó. Trong tiếng Anh có từ promoter để chỉ ông bầu thể thao hoặc bầu sô văn nghệ, nhưng tuyệt nhiên không có các hàm ý trên.

Cũng đừng nên vò đầu bứt tóc nếu không tìm ra được từ nào thật hay để dịch. Trong những trường hợp không có từ tương đương như vậy, nếu muốn thể hiện hết các hàm ý thì dành dùng đến các chi tiết khác và ngữ cảnh của câu chuyện để lột tả. Báo tiếng Anh nói về Roman Abramovich nếu có nhắc chuyện ông làm chủ đội Chelsea thì chỉ cần viết owner of Chelsea FC. Abramovich và các nhà tài phiệt khác của Nga và Liên Xô cũ thường được gọi là oligarch (nhà chính trị / tư bản quả đầu). Oligarchy thì không chỉ ở Nga và Liên Xô cũ mới có, nhưng khi nói về các nước này, oligarch chỉ những người nhanh tay làm giàu bằng cách dùng thế lực chính trị vơ vét tài sản công với giá rẻ mạt trong cảnh tranh tối tranh sáng cổ phần hóa khi các nước này chuyển đổi nền kinh tế (nhưng không có hàm ý kinh doanh thể thao).

© 2014 Phạm Vũ Lửa Hạ

5 comments

Trả lời

Website này sử dụng Akismet để hạn chế spam. Tìm hiểu bình luận của bạn được duyệt như thế nào.